W dzisiejszych czasach zakup nieruchomości bardzo często wiąże się z koniecznością zaciągnięcia kredytu hipotecznego. Kluczowym elementem zabezpieczenia takiego zobowiązania finansowego jest hipoteka — prawo rzeczowe obciążające nieruchomość na rzecz wierzyciela, które w praktyce zapewnia bankowi pierwszeństwo w zaspokojeniu wierzytelności z nieruchomości w przypadku niewywiązania się dłużnika z umowy kredytowej. Proces wpisu hipoteki do księgi wieczystej jest niezbędnym krokiem w ustanowieniu tego zabezpieczenia, a jego prawidłowe przeprowadzenie stanowi gwarancję prawidłowości i bezpieczeństwa transakcji zarówno dla dłużnika, jak i dla wierzyciela. Chcesz wiedzieć, jak przebiega proces złożenia wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej? Przeczytaj uważnie poniższy tekst.

Czym jest hipoteka i księga wieczysta?

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, które ustanawia się w celu skutecznego zabezpieczenia wierzytelności pochodzącej z konkretnego stosunku prawnego. Takie prawo uprawnia wierzyciela do zaspokojenia swoich roszczeń bezpośrednio z wartości mienia, niezależnie od tego, kto jest jego aktualnym właścicielem. Co istotne, ustanowienie hipoteki zapewnia wierzycielowi pierwszeństwo w zaspokojeniu wierzytelności przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela danego mienia. Najczęściej o hipotece mówimy przy udzielaniu kredytu hipotecznego.

Księga wieczysta jest to publiczny i ogólnodostępny dokument, który odgrywa ważną rolę w procesie udzielania kredytu. Prowadzona jest przez właściwy sąd rejonowy, który przypisuje jej unikatowy numer. Znajdują się w niej informacje na temat danej nieruchomości, które możemy wykorzystać podczas podejmowania decyzji o zakupie mieszkania lub podejmowania decyzji o przyjęciu spadku z nieruchomości.

Jakie informacje znajdują się w księdze wieczystej?

Księga wieczysta dzieli się na cztery działy. Zawiera m.in.:

• informacje na temat właściciela nieruchomości,
• adres, numer działki, liczbę pomieszczeń oraz metraż nieruchomości,
• informacje nt. obciążeń nałożonych na nieruchomość i ich wysokość,
• informacje dotyczące hipoteki.

Jaki jest cel wpisu do księgi wieczystej?

Wpis hipoteki do księgi wieczystej nie tylko formalizuje zabezpieczenie kredytu, ale także stanowi ważne źródło informacji dla potencjalnych nabywców nieruchomości czy innych instytucji finansowych. Dzięki temu każda zainteresowana zakupem nieruchomości osoba może w łatwy sposób zweryfikować jej stan prawny. Ma to istotny wpływ na bezpieczeństwo i transparentność branży zajmującej się obrotem nieruchomościami. Aby zapewnić aktualność i prawidłowość danych odzwierciedlających stan prawny nieruchomości, konieczne jest dokonywanie wpisów do księgi wieczystej przy każdej zmianie, która na ten stan wpływa. Każda modyfikacja, tak jak nabycie własności, czy ustanowienie hipoteki, wymaga jej formalnego zarejestrowania poprzez odpowiedni wpis.

Jak przebiega proces wpisu hipoteki do księgi wieczystej?

Kredytobiorca może samodzielnie dokonać czynność wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości. W tym celu konieczne jest wypełnienie i złożenie odpowiedniego formularza (KW – WPIS), który dostępny jest zarówno online na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości, jak i fizycznie w budynkach sądowych. Osoba starająca się o wpis do księgi wieczystej ma możliwość złożenia wniosku bezpośrednio w sądzie wieczystoksięgowym lub wysłania go drogą pocztową. W niektórych przypadkach zgodnie z prawem obowiązek złożenia wniosku spoczywa na notariuszu, co ma miejsce m.in. przy aktach przeniesienia własności nieruchomości czy dokonaniu zmian w zakresie praw już wpisanych do księgi wieczystej, jak na przykład zmiana obciążeń czy zrzeczenie się określonych praw.

Konieczne jest dokładne i czytelne wypełnienie każdego pola formularza, najlepiej drukowanymi literami. W sytuacji, gdy pojawiają się trudności z poprawnym wypełnieniem dokumentu, warto skorzystać ze wzoru wniosku, który jest udostępniony na oficjalnych stronach internetowych urzędów państwowych. Korzystanie z tak przygotowanego szablonu ułatwia prawidłowe uzupełnienie wniosku, minimalizując ryzyko popełnienia błędów. W formularzu muszą się znaleźć informacje dotyczące wnioskodawcy oraz nieruchomości objętej wnioskiem taki jak numer księgi wieczystej lub adres nieruchomości. Ponadto do wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości muszą być dołączone odpowiednie dokumenty, które będą stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej. Wymagane jest złożenie wniosku w dwóch kopiach.

Jakie dokumenty są wymagane przy składaniu wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej?

Składając w sądzie wniosek o wpis hipoteki do księgi wieczystej, kredytobiorca musi mieć ze sobą następujące dokumenty:

• oświadczenia właściciela nieruchomości, który ustanawia hipotekę na rzecz banku,
• oświadczenie banku, który potwierdza ustanowienie hipoteki na nieruchomości,
• oświadczenie banku o udzieleniu kredytu hipotecznego.

Czy jeśli nieruchomość nie ma księgi wieczystej, możemy starać się o kredyt hipoteczny?

Zgodnie z przepisami prawa, szczególnie art. 67 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece z 6 lipca 1982 roku, kluczowym warunkiem ustanowienia hipoteki jest dokonanie zgodnego z przepisami prawa wpisu w księdze wieczystej danej nieruchomości.

W sytuacji, gdy interesująca nas nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej, ubieganie się o kredyt hipoteczny nadal jest możliwe. Banki zazwyczaj zgadzają się na udzielenie kredytu pod warunkiem, że nabywca zobowiąże się do jak najszybszego założenia księgi wieczystej dla tej nieruchomości oraz wpisania do niej zabezpieczenia hipotecznego.

Aby przeprowadzić te działania, bank ustala określony czas, w którym nabywca musi dopełnić formalności. Do momentu spełnienia tego warunku, kredytobiorca musi pokryć koszty dodatkowego ubezpieczenia – tzw. ubezpieczenia pomostowego, które tymczasowo zabezpiecza kredyt, ale jednocześnie zwiększa całkowity koszt kredytowania.

Takie okoliczności najczęściej występują przy zakupie mieszkań bezpośrednio od dewelopera, gdzie możliwość założenia księgi wieczystej dla indywidualnego lokalu mieszkalnego pojawia się dopiero po ukończeniu całego procesu budowlanego, lub w przypadku nabywania nieruchomości spółdzielczych.

Wpis hipoteki do księgi wieczystej przez notariusza

Wpisu hipoteki do księgi wieczystej może dokonać również notariusz. Jeżeli kupujemy daną nieruchomość, notariusz w umowie sprzedaży nieruchomości zawiera oświadczenie o ustanowieniu hipoteki. Warto pamiętać, że w przypadku czynności cywilnoprawnych zawartych w formie aktu notarialnego na notariuszu ciąży obowiązek pobrania i odprowadzenia podatku PCC (podatek od czynności cywilnoprawnych) oraz złożenie stosownej deklaracji w Urzędzie Skarbowym.

Podsumowanie

Wpis hipoteki do księgi wieczystej jest publicznym potwierdzeniem zabezpieczenia kredytu, co zwiększa zaufanie w obrocie nieruchomościami i zapewnia ochronę praw własności. Proces wpisu hipoteki do księgi wieczystej wymaga dokładnego przestrzegania określonych przepisów oraz procedur. Kluczowe jest przygotowanie i zgromadzenie wszystkich niezbędnych dokumentów oraz precyzyjne wypełnienie wniosku. Ważne jest, aby pamiętać, że proces ten może być ułatwiony przez skorzystanie z usług notariusza, który nie tylko pomoże w przygotowaniu i złożeniu dokumentów, ale również może zająć się kwestiami podatkowymi.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.

Małżeńska umowa majątkowa potocznie nazywana intercyzą sporządzana jest w celu zmiany relacji finansowych łączących małżonków. W zależności od potrzeb możliwe jest skonstruowanie umowy ograniczającej lub rozszerzającej wspólność ustawową, a także wprowadzającą zupełną rozdzielność majątkową lub jej zmodyfikowaną wersję — rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Dokonywanie zmian w stosunkach finansowych między mężem a żoną jest korzystne w kilku przypadkach. Sporządzenie intercyzy niesie z sobą również pewne konsekwencje, o których musisz wiedzieć, zanim podpiszesz umowę. Chcesz dowiedzieć się, czym jest intercyza i kiedy warto ją podpisać? Przeczytaj poniższy tekst.

Czym jest intercyza?

Intercyza jest to umowa małżeńska majątkowa, która umożliwia regulację stosunków majątkowych między stronami. Może być podpisana jednakowo przed zawarciem małżeństwa, jak i w trakcie trwania małżeństwa. Umowa może być sporządzona, jeśli między stronami obowiązuje zgoda w kwestii podziału majątku. Zawarcie intercyzy powoduje ustanowienie rozdzielności majątkowej albo rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Możliwe jest również ograniczenie lub rozszerzenie wspólności majątkowej, która z mocy prawa powstaje między małżonkami w chwili zawarcia małżeństwa. Niezależnie jednak od rodzaju intercyzy, musi być obligatoryjnie sporządzona w formie aktu notarialnego.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Majątek nabyty przez męża i żonę w trakcie trwania małżeństwa, jeżeli nie ustalono inaczej, objęty jest wspólnością ustawową, do którego należą m.in.:

1. Dochody uzyskiwane przez każdego z małżonków za wykonywaną pracę,
2. Środki uzyskane z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. Środki uzyskane z majątku wspólnego każdego z małżonków,
4. Pieniądze zgromadzone przez każdego z małżonków na koncie otwartego funduszu emerytalnego.

Z czego składa się majątek osobisty męża i żony?

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, a także:

1. Prawa majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia,
2. Prawa majątkowe wynikające z zapisu lub darowizny,
3. Prawa własności przemysłowej i prawa autorskie,
4. Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody,
5. Prawa majątkowe przysługujące tylko jednemu małżonkowi,
6. Przedmioty majątkowe uzyskane w zamian za składniki majątku osobistego,
7. Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.

Kiedy korzystne jest sporządzenie intercyzy?

Podpisanie umowy, która wprowadza rozdzielność majątkową, jest opłacalne, jeśli chcemy zminimalizować ryzyko wynikające z prowadzenia przez jednego z małżonków działalności gospodarczej. Przykładowo, jeśli mąż prowadzi firmę, konsekwencją złych decyzji biznesowych może być zadłużenie pozostałych członków rodziny oraz utrata całości majątku. Z chwilą podpisania intercyzy majątek małżonka nieposiadającego firmy jest chroniony, co znaczy, że wierzyciele nie mogą domagać się od niego spłaty zobowiązań.

Rozdzielność majątkowa jest również dobrym rozwiązaniem na wypadek rozwodu. Jeśli mąż z żoną dojdą do wniosku, że nie chcą dłużej pozostawać w związku małżeńskim, podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej znacznie skróci proces rozwodowy. Sąd podczas rozprawy nie będzie wtedy zobowiązany dzielić majątku wspólnego, dzięki czemu unikniemy niepotrzebnego stresu oraz przyspieszymy całe postępowanie sądowe. Intercyzę warto również podpisać, gdy jeden z małżonków przez swój tryb życia naraża majątek rodzinny na roztrwonienie.

Jakie są wady rozdzielności majątkowej?

Konsekwencją zniesienia wspólności ustawowej jest obniżenie zdolności kredytowej. Jeżeli któryś z małżonków będzie chciał zaciągnąć kredyt w banku, jego potencjalna maksymalna wysokość będzie niższa niż gdyby nie podpisywał intercyzy. W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonkowie tracą również możliwość wspólnego rozliczenia się i muszą składać oddzielne deklaracje podatkowe.

Intercyza małżeńska nie chroni przed długami powstałymi przed datą podpisania umowy majątkowej. Jeśli mąż lub żona mają zobowiązania, które powstały, zanim sporządzono stosowną umowę u notariusza, drugi małżonek odpowiada swoim majątkiem, tak jakby sporządzenie intercyzy nie miało miejsca. Ponadto wierzyciel może domagać się spłacenia zaciągniętego długu przez drugiego małżonka, jeśli ten w chwili powstania zobowiązania nie został poinformowany o podpisaniu intercyzy.

Jakie są rodzaje małżeńskiej umowy majątkowej?

Strony podpisując intercyzę, mogą zgodnie z własnymi preferencjami ukształtować panujące między sobą stosunki finansowe. Zgodną wolą małżonków można:

1. Ograniczyć wspólność ustawową,
2. Rozszerzyć wspólność ustawową,
3. Wprowadzić pełną rozdzielność majątkową,
4. Ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Ad 1 Ustawowa wspólność majątkowa może zostać ograniczona. Oznacza to, że wybrane składniki np. wynagrodzenie za pracę, które na skutek zawarcia małżeństwa powinny należeć do majątku wspólnego, będą od dnia podpisania intercyzy wchodzić w skład majątku osobistego. Jeżeli strony umowy zdecydują się podzielić między siebie wszystkie składniki majątku wspólnego mamy wtedy do czynienia z ustanowieniem całkowitej rozdzielności majątkowej.

Ad 2 Intercyzą można również rozszerzyć wspólność ustawową. Analogicznie jak w przypadku ograniczenia wspólności majątkowej małżonkowie mogą zdecydować, że z chwilą podpisania umowy składniki wchodzące w skład majątku osobistego każdego z małżonków traktowane będą jako część majątku wspólnego. Nie można jednak rozszerzyć wspólności majątkowej na wszystkie składniki majątku osobistego. Do praw majątkowych, które nie podlegają modyfikacji, zaliczamy m.in. prawa majątkowe niezbywalne czy prawa majątkowe wynikające z dziedziczenia.

Ad 3 Ustanowienie całkowitej rozdzielności majątkowej powoduje, że każdy małżonek ma do swojej dyspozycji jednakowo majątek uzyskany przed podpisaniem intercyzy, jak i po sporządzeniu umowy. Jeżeli intercyza wprowadzająca pełną rozdzielność majątkową została zawarta już w trakcie trwania małżeństwa majątek wspólny, który wypracowali małżonkowie, ulega podziałowi między nimi na równe części, chyba że strony ustalą inaczej.

Ad 4 Intercyza ustanawiająca rozdzielność z wyrównaniem dorobków jest podobna w swojej strukturze do całkowitej rozdzielności majątkowej. Strony podpisujące umowę nie posiadają majątku wspólnego oraz mogą samodzielnie rozporządzać swoim majątkiem osobistym. Jeśli umowa zostaje zawarta w trakcie trwania małżeństwa, małżonkowie dzielą się wspólnym majątkiem w częściach równych. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków wyróżnia się tym, że w chwili ustania rozdzielności majątkowej np. wskutek rozwodu małżonek, którego dorobek jest mniejszy, ma prawo żądać wyrównania dorobków. Dorobkiem nazywamy wzrost wartości majątku po wstąpieniu w związek małżeński. Jeśli małżonek umrze, do wyrównania dorobków dochodzi między spadkobiercami a żyjącym małżonkiem.

Intercyza a kwestia dziedziczenia

Umowa majątkowa małżeńska zawarta przez męża i żonę nie ma znaczenia, jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe. W skutek podpisania intercyzy nie zmienia się kolejność ani krąg osób uprawnionych do spadku. Podobnie jest w przypadku dziedziczenia testamentowego — jeżeli któraś z uprawnionych osób zostanie pominięta przez spadkodawcę, może starać się o przysługującą jej z mocy prawa część majątku (tzw. zachowek). Chyba że spadkobierca został wydziedziczony, wtedy nie przysługuje jej prawo do zachowku.

Podsumowanie

Intercyza dla swej ważności musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Mogą ją podpisać jednakowo małżonkowie, jak i osoby zamierzające wejść w związek małżeński. Intercyza pozwala ograniczyć ryzyko związane z prowadzeniem przez jednego z małżonków działalności gospodarczej oraz wpływa na długość postępowania rozwodowego. W szczególnych przypadkach przewidzianych w ustawie możliwe jest sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej. Należy pamiętać, że podpisanie intercyzy uniemożliwia małżonkom wspólne rozliczanie się z fiskusem oraz zmniejsz zdolność kredytową męża i żony.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.

Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie automatycznie ustaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Oznacza to, że rozwodnicy stają się w stopniu równym współwłaścicielami przedmiotów i praw majątkowych, które obejmowała wspólność ustawowa. Chcąc przeprowadzić definitywny podział majątku wspólnego, należy zastosować jedno z przewidzianych prawem rozwiązań. Wybór konkretnej ścieżki zależy od indywidualnej sytuacji małżonków. Co zaliczamy do majątku wspólnego małżonków? Jak przebiega podział majątku po rozwodzie? W jaki sposób podzielić majątek wspólny? Tego dowiesz się, czytając poniższy tekst.

Czym jest majątek wspólny małżonków?

Majątkiem wspólnym nazywamy ogół dóbr zgromadzonych przez męża i żonę w trakcie trwania małżeństwa. Oznacza to, że po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przedmioty i prawa zaliczane do wspólności majątkowej podlegają podziałowi. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, jeśli nie ustalono inaczej, między małżonkami powstaje z mocy prawa wspólność majątkowa, w skład której wchodzą m.in.:

• środki pochodzące z majątku osobistego oraz wspólnego męża i żony,
• dochody z pracy oraz z innej działalności zarobkowej męża i żony,
• środki finansowe zlokalizowane na indywidualnym koncie ZUS,
• przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
• oszczędności znajdujące się na rachunku pracowniczego funduszu emerytalnego.

Kiedy wspólność majątkowa ustaje?

Powstała z chwilą zawarcia małżeństwa wspólność majątkowa wygasa, jeśli:

• nastąpiło rozwiązanie małżeństwa przez rozwód,
• ubezwłasnowolniono jednego z małżonków,
• orzeczono separację,
• sporządzono intercyzę,
• jeden z małżonków umrze.

Co wchodzi w skład majątku osobistego małżonków?

Mąż i żona posiadają majątek osobisty, który nie jest objęty wspólnością majątkową i nie podlega podziałowi. Należą do niego rzeczy i prawa majątkowe nabyte przez każdego z małżonków przed zawarciem małżeństwa lub nabyte w trakcie małżeństwa do majątku osobistego. Do majątku osobistego zalicza się m.in.:

• dobra majątkowe nabyte przez każdego z małżonków przed zawarciem małżeństwa,
• dobra majątkowe nabyte przez darowiznę lub dziedziczenie,
• rzeczy służące do zaspokajania indywidualnych potrzeb każdego z małżonków,
• prawa majątkowe i rzeczowe uzyskane w zamian za składniki majątku osobistego każdego z małżonków,
• dobra majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Jak przebiega podział majątku po rozwodzie?

Małżonkowie, którzy zdecydowali się wziąć rozwód, powinni dokonać podziału majątku wspólnego. Mogą to zrobić na podstawie orzeczenia sądu lub umowy, która może być zawarta w dowolnej formie. Jeśli jednak w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, prawo użytkowania wieczystego gruntu lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu obligatoryjnie musi być zachowana forma aktu notarialnego.

Umowny podział majątku u notariusza jest rozwiązaniem, które pozwala uniknąć długotrwałego postępowania sądowego. W umowie o podział majątku wspólnego, którego składnikiem jest nieruchomość, należy określić wartość rynkową przedmiotu umowy oraz datę i warunki wydania przedmiotu będącego częścią umowy.

Wybór sposobu podziału majątku wspólnego uzależniony jest od wzajemnych relacji, jakie panują między byłymi małżonkami. Jeżeli między rozwodnikami panuje swego rodzaju konsensus co do podziału majątku zgromadzonego w trakcie trwania małżeństwa — umowne uregulowanie kwestii wspólnego majątku będzie korzystniejszym rozwiązaniem. Natomiast jeżeli małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia, o podziale majątku decyduje sąd.

Sądowy podział majątku wspólnego małżonków

Jeżeli małżonkowie spierają się co do podziału posiadanego majątku każdy z małżonków, może zwrócić się z wnioskiem do właściwego sądu o podział majątku wspólnego. Sąd wydając orzeczenie o podziale majątku, uwzględnia rodzaj i wartość przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego, sposób ich nabycia oraz sytuację życiową rozwodników.

Sądowy podział majątku musi uwzględniać również sytuację rodzinną małżonków w szczególności potrzeby wynikające z faktu posiadania dzieci oraz stanu zdrowia każdego z małżonków. Sąd bierze pod uwagę także celowość podziału i jego następstwa dla majątku wspólnego.

Co powinien zawierać wniosek o podział majątku?

Strona, która zwraca się do sądu z wnioskiem o podział majątku wspólnego, powinna wskazać jakie konkretne składniki wchodzą w jego skład. Jeśli do składników majątku wspólnego zalicza się nieruchomość, dodatkowo należy przedstawić na to stosowne dowody np. odpis z księgi wieczystej.

Wymagane jest również, aby strona, która złożyła wniosek o podział majątku, zaproponowała składowe majątku wspólnego, które chce otrzymać. Ponadto we wniosku może znajdować się żądanie zwrotu nakładów poczynionych z majątku osobistego strony na majątek wspólny czy rozliczenie uregulowanych długów.

Gdzie przeprowadzić podział majątku wspólnego? 

Małżonkowie, którzy chcą podzielić majątek wspólny, mogą sporządzić stosowną umowę u notariusza lub zdecydować się na drogę sądową. Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Osoby, które zdecydują się na wizytę w kancelarii notarialnej, muszą być zgodne co do podziału majątku wspólnego. Mogą również umową o podział majątku wspólnego objąć tylko jego część. Umowa przed notariuszem nie może być zawarta pod przymusem.

Postępowanie sądowe jest skomplikowane i może potrwać kilka lat, w szczególności, jeżeli strony posiadają duży majątek wspólny. Sąd musi ustalić, jakie dokładnie składniki majątkowe wchodzą w jego skład, a następnie oszacować ich całkowitą wartość co z reguły odbywa się przy pomocy biegłego sądowego. Jednocześnie należy pamiętać, iż sądowy podział majątku winien obejmować całość dóbr majątkowych małżonków i może być zainicjowany przez każdego z małżonków.

Nierówny podział majątku po rozwodzie

Co do zasady każdy z małżonków jest uprawniony do połowy wartości majątku wspólnego. Jednak sąd w wyniku zaistnienia pewnych okoliczności może przyznać jednej ze stron większy udział w majątku wspólnym. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w artykule 43 przewiduje sytuację, w której sąd może ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym małżonków.
Jeżeli jeden z małżonków w większym stopniu przyczynił się do powstania wspólnego dorobku oraz gdy współmałżonek, przeciwko któremu jest skierowane żądanie ustalenia nierównego udziału mimo posiadanych możliwości, nie partycypował w powstaniu majątku wspólnego — sąd może ustalić nierówny podział majątku wspólnego małżonków.
W doktrynie przyjmuje się, że nierównego podziału majątku wspólnego można żądać, gdy współmałżonek jest uzależniony od hazardu, alkoholu czy narkotyków. Innym równie ważnym czynnikiem, który powoduje nierówny podział majątku wspólnego, jest stopień przyczyniania się do wytworzenia majątku wspólnego.

Jak zawrzeć intercyzę?

W chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego automatycznie ustaje wspólność majątkowa. Rozwód nie jest jednak jedynym sposobem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Wspólność majątkową można znieść przed orzeczeniem rozwodu, a nawet jeszcze przed zawarciem małżeństwa.
Poprzez umowę intercyzy małżonkowie mogą wprowadzić ustrój rozdzielności majątkowej, w którym mąż i żona sami rozporządzają własnym majątkiem bez potrzeby uzyskania zgody współmałżonka. Jeśli intercyza zostaje podpisana po zawarciu małżeństwa, dotychczasowy wspólnie zgromadzony majątek staje się współwłasnością małżonków w częściach równych.

W jaki sposób podzielić majątek wspólny?

Jeżeli pomiędzy małżonkami została zniesiona wspólność majątkowa niezależnie czy to wskutek zawarcia stosownej umowy, czy też w wyniku prawomocnego orzeczenia sądowego należy proporcjonalnie do posiadanych przez małżonków udziałów podzielić wspólny dorobek. Istnieje kilka sposobów wyjścia ze współwłasności.
Najprostszym sposobem podziału majątku wspólnego małżonków jest jego spieniężenie, a następnie proporcjonalny podział uzyskanych środków między małżonków. Przedmioty majątkowe nabyte w trakcie małżeństwa można również podzielić w ten sposób, że jeden z małżonków otrzymuje na własność konkretny składnik majątku np. dom, lecz w zamian musi zapłacić współmałżonkowi połowę jego wartości.
Innym popularnym sposobem podziału majątku wspólnego jest przydzielenie każdemu z małżonków poszczególnych składników. W wyniku tego rozwiązania część rzeczy staje się wyłączną własnością męża, a część żony np. żona zostaje właścicielką domu jednorodzinnego, mąż z kolei mieszkania i samochodu.

Podsumowanie

Majątek wspólny można podzielić na podstawie umowy zawartej między małżonkami oraz wyroku właściwego sądu. Od indywidualnej sytuacji i osobistych preferencji małżonków zależy, które rozwiązanie wybiorą. Umowny podział majątku wspólnego jest bardziej komfortowym i szybszym rozwiązaniem. Natomiast droga sądowa jest zazwyczaj wybierana przez strony, które nie mogą porozumieć się w sprawie podziału majątku wspólnego.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.

Z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy prawa powstaje „domyślny” ustrój majątkowy, w skład którego wchodzi majątek osobisty męża, majątek osobisty żony oraz wspólny majątek małżonków. Zgodną wolą małżonków możliwe jest jego zniesienie, ograniczenie lub rozszerzenie. Ustawodawca przewidział również w wyjątkowych przypadkach przymusowe ustanowienie ustroju majątku małżonków. Czym jest rozdzielność majątkowa? Jak ustanowić rozdzielność majątkową? Jakie są zalety rozdzielności majątkowej? Jakie są różnice między intercyzą a rozdzielnością majątkową? O tym dowiesz się, czytając poniższy tekst.

Czym jest wspólność majątkowa małżonków?

Jednym ze skutków podpisania aktu małżeństwa jest powstanie między kobietą a mężczyzną wspólności majątkowej. Od dnia zawarcia ślubu środki z wynagrodzenia, dochody z wynajmu mieszkania, dochody uzyskiwane z prowadzonej działalności gospodarczej czy środki zgromadzone na rachunkach otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków są wspólne. Nieistotne staje się, kto i ile zarabia, każdy z małżonków może dysponować zgromadzonym majątkiem w takim samym stopniu.

Co nie wchodzi do majątku wspólnego małżonków?

Z mocy ustawy wspólność majątkowa nie obejmuje:

• przedmiotów majątkowych nabytych przed zawarciem małżeństwa;
• przedmiotów majątkowych nabytych przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę;
• przedmiotów majątkowych służących wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• rzeczy, uzyskanych z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• praw autorskich i praw pokrewnych.

Czym jest rozdzielność majątkowa?

Rozdzielczość majątkowa jest często stawiana na równi z intercyzą. Podczas gdy są to pojęcia znacząco się różniące. Za pomocą intercyzy możliwe jest zniesienie wspólności ustawowej, czyli wprowadzenie rozdzielności majątkowej, ale również ograniczenie i rozszerzenie wspólności majątkowej.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej jest możliwe zarówno po, jak i jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Intercyza przedmałżeńska powoduje, że małżonkowie pomimo zawarcia związku małżeńskiego mają dwa odrębne majątki, a nie jeden wspólny.

Jak ustanowić rozdzielność majątkową?

Intercyza pozwala na ustanowienie rozdzielności majątkowej. Odpowiednią umowę majątkową małżeńską sporządzi notariusz na podstawie wcześniejszych ustaleń małżonków. Istotne jest to, aby intercyza była zawarta w formie aktu notarialnego. Jeśli mąż z żoną dojdą do porozumienia co do podziału majątku wspólnego i samodzielnie w domu spiszą odpowiednią umowę, będzie ona nieważna.

Natomiast umowa majątkowa małżeńska zawarta u notariusza jest zwolniona z podatku od spadku i darowizn oraz podatku od czynności cywilnoprawnych jednak konieczne będzie opłacenie taksy notarialnej w kancelarii u notariusza.

Przymusowa rozdzielność majątkowa

W przypadku, jeśli małżonkowie nie są zgodni co do zawarcia intercyzy, ustawodawca przewidział możliwość sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej. Zgodnie z artykułem 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z ważnych powodów każde z nich może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Ustanowić przymusowy ustrój majątkowy może sąd rejonowy na wniosek jednego z małżonków, a także na żądanie wierzyciela jednego z małżonków, jeśli udowodni, że do spłacenia długu jest konieczny podział majątku wspólnego.

Rozdzielność majątkowa przed ślubem czy intercyza po ślubie?

Moment zawarcia intercyzy ustanawiającej rozdzielność majątkową nie jest bez znaczenia. Możliwe jest zarówno ustanowienie rozdzielność majątkowa po ślubie, jak i przed ślubem. Oba rozwiązania mają swoje plusy i minusy.

Rozdzielność majątkowa po ślubie

Niewątpliwą zaletą sporządzenia umowy znoszącą wspólność ustawową jest nieponoszenie odpowiedzialności za zobowiązania współmałżonka. W szczególności przydatne jest to, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, która jest zawsze obarczona ryzykiem. Jeśli biznes, który prowadzi współmałżonek, kumulowałby duże straty, majątek drugiego małżonka jest w pełni zabezpieczony.

Kolejną zaletą ustanowienia rozdzielności majątkowej jest uzyskanie przez każdego z małżonków pełnej niezależności finansowej. W momencie zawarcia małżeństwa powstaje wspólności ustawowa, która powoduje, że gdy jeden z małżonków chce wziąć kredyt hipoteczny lub sprzedać samochód musi najpierw uzyskać zgodę współmałżonka. Podpisanie intercyzy znosi powyższy obowiązek.

Jeśli małżonkowie podejmą decyzję o rozwodzie, może się on odbyć bez podziału majątku wspólnego, o ile podpisali wcześniej intercyzę. Umowa intercyzy musi jednak zawierać postanowienia o rozdzielności majątkowej, wtedy po rozwodzie każdy z małżonków zachowuje swoją część majątku osobistego.

Natomiast minusem uzyskania rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa jest to, że nie będzie już możliwe wspólne rozliczenie podatkowe małżonków tak korzystne w przypadku gdy zarobki jednego małżonka są znacznie większe niż drugiego.

Rozdzielność majątkowa przed ślubem

Zawarcie intercyzy przed ślubem powoduje, identycznie jak w przypadku ustanowienia rozdzielności po ślubie, powstanie swoistej suwerenności finansowej zarówno męża, jak i żony. Inaczej natomiast wyglądają kwestie finansowe.

Taksa notarialna w przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej zarówno przed jak i po ślubie wynosi 400 zł netto. Z kolei podpisując intercyzę po ślubie, należy również dokonać podziału majątku wspólnego małżonków. Koszt podziału majątku uzależniony jest od wartości majątku wspólnego.

Zobowiązania małżonków po ustanowieniu rozdzielności majątkowej

Jeśli małżonkowie przed ustanowieniem rozdzielności majątkowej zaciągnęli zobowiązanie np. kredyt hipoteczny, to w dalszym ciągu muszą spłacać razem to zobowiązanie tak, jakby wciąż mieli ustanowioną wspólnotę majątkową.

Rozdzielność majątkowa a zdolność kredytowa małżonków

Fakt ustanowienia rozdzielności może mieć wpływ na zdolność kredytową małżonków. Jeżeli mąż i żoną uzyskują duże dochody, a przy tym nie mają długów i przeterminowanych płatności, ich zdolność kredytowa jest znacznie wyższa niż w przypadku rozdzielności majątkowej.

Z drugiej strony, w sytuacji, gdy współmałżonek ma złą historię kredytową i jest bezrobotny, wspólne zaciągnięcie kredytu jest mało realne. Jednak mając orzeczoną rozdzielność majątkową, jeden z małżonków jest w stanie samodzielnie zaciągnąć zobowiązanie, gdyż bank bierze pod uwagę tylko jego zarobki.

Kiedy warto ustanowić rozdzielność majątkową?

Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową może być wykorzystana jako swoiste zabezpieczenie. W momencie, gdy jeden z małżonków podejmuje się prowadzić ryzykowną działalność gospodarczą oraz chce jednocześnie ustrzec własną rodzinę przed negatywnymi następstwami swoich decyzji, ustanowienie rozdzielności majątkowej będzie dobrym rozwiązaniem.

Ponadto małżeńska umowa majątkowa sprawdzi się w sytuacji, gdy jedno z małżonków ma skłonność do nadmiernego zadłużania się lub jest uzależnione od alkoholu czy narkotyków i nie mamy pewności, czy nie zadłuży rodziny.

Co warto jeszcze wiedzieć na temat intercyzy?

Intercyza to popularne określenie umowy majątkowej małżeńskiej, która jest zawierana pomiędzy małżonkami. Można ją podpisać przed lub po ślubie zawsze w formie aktu notarialnego.

Jednocześnie małżonek odpowiedzialny za rozpad małżeństwa nie może powołać się na przepisy o intercyzie i jest zobligowany do płacenia alimentów współmałżonkowi, którego sytuacja finansowa uległa pogorszeniu.

Po podpisaniu intercyzy nie zmienia się kolejność dziedziczenia. To znaczy, żyjący małżonek będzie dziedziczył po zmarłym współmałżonku dokładnie na takich samych zasadach jak bez rozdzielności majątkowej.

Podsumowanie

Jednym ze sposobów ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami jest sporządzenie intercyzy u notariusza. Konsekwencją podpisania umowy intercyzy jest brak wspólności majątkowej, która z mocy prawa obowiązuje małżonków po zawarciu małżeństwa. To, czy intercyza małżeńska jest odpowiednim rozwiązaniem prawnym, zależeć będzie od indywidualnych preferencji małżonków. Rozdzielność majątkowa jest szczególnie zalecana osobom prowadzącym działalność gospodarczą ze względu na ryzyko, jakie się z nią wiąże.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.

Jak wygląda zgłoszenie darowizny od rodziców i jakie czekają nas obowiązki podatkowe z tego tytułu? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań można znaleźć w tym artykule! Zapraszamy do lektury!

Czym jest darowizna?

Darowizna to umowa, przez którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego przekazania świadczenia na rzecz osoby obdarowanej, kosztem swojego majątku. Definicję umowy darowizny można znaleźć w art. 888 k.c.

Przedmiotem świadczenia, czyli darowizny mogą być np. pieniądze, nieruchomości czy też ruchomości.

Opodatkowanie darowizny – co warto wiedzieć na temat darowizny?

Jeżeli nabyliśmy własność rzeczy czy praw majątkowych w drodze darowizny, to otrzymany przez nas majątek może podlegać opodatkowaniu.

Nie wymaga się składania zeznania podatkowego jeżeli:

• Wartość rynkowa darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku – łączna wartość majątku nabytego od tej samej osoby w ciągu ostatnich 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, nie może przekroczyć kwoty wolnej od podatku.
• Darowizna została dokonana w formie aktu notarialnego – jeżeli umowa darowizny jest zawierana u notariusza, wówczas obowiązek zgłoszenia ciąży na notariuszu. To u niego płacimy podatek (jeżeli jest to wymagane w danym przypadku).

Podatek od darowizny wynika z ustawy o podatku od spadków i darowizn. To, jaki podatek zapłacimy, uzależnione jest od stopnia bliskości i pokrewieństwa z naszym darczyńcą. Nie każda darowizna musi wiązać się też z obowiązkiem zapłaty podatku. Przykładem jest właśnie darowizna rodziców na rzecz dziecka.

Opodatkowanie darowizny a pokrewieństwo

Jak już wiemy, otrzymane darowizny podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, jednak w poszczególnych grupach podatkowych zostały przewidziane pewne zwolnienia. W prawie wyodrębniono trzy grupy pokrewieństwa lub powinowactwa. Dla każdej z tych grup wyszczególniono kwoty wolne od podatku.

• Grupa I to małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa czy teściowie.
• Grupa II to zstępni rodzeństwa (np. dzieci brata), rodzeństwo rodziców (wujek, ciocia), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki).
• Grupa III z kolei obejmuje pozostałe osoby, których nie zalicza się do żadnej z powyższych grup.

Podatkowi nie podlegają darowizny o wartości nieprzekraczającej:

• 10 434 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej,
• 7878 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej,
• 5308 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej.

Nieopodatkowana kwota spadków i darowizn otrzymanych od jednej osoby z najbliższej rodziny wzrośnie w lipcu 2023 roku i wynosić będzie:

• 36 120 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej,
• 27 090 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej,
• 18 060 zł – dla osób będących w III grupie podatkowej.

Do limitu kwoty wolnej od podatku zalicza się wszystkie darowizny otrzymane od tej samej osoby w ciągu 5 lat.

Warto też wiedzieć, że istnieje tzw. grupa 0, która nie funkcjonuje w nomenklaturze ustawy, jednak zasługuje na wyróżnienie ze względu na swoją funkcjonalność. Osoby należące do tej grupy mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Jedynym zobowiązaniem jest złożenie odpowiedniego zaświadczenia do właściwego urzędu skarbowego (jeżeli wymagane jest takie zgłoszenie). Do grupy 0 zaliczyć można obecnego małżonka, zstępnych, wstępnych (w tym właśnie rodziców), rodzeństwo, pasierba, ojczyma czy macochę. Jest to podział stosowany tylko do celów zwolnienia podatkowego. W świetle prawa osoby te należą do grupy I.

Darowizna od rodziców – obowiązki obdarowanego

W przypadku otrzymania darowizny od rodziców i innych osób z grupy 0 możemy być zwolnieni z opodatkowania bez względu na wartość darowizny. Taką darowiznę należy jednak zgłosić właściwemu urzędowi skarbowemu w terminie do 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny.

Zgłoszenie darowizny od rodziców do urzędu powinno nastąpić na druku SD-Z2 (Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych). Obowiązek takiego zgłoszenia powstaje po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku. Niemniej, nawet po przekroczeniu tej kwoty, nie będziemy musieli płacić podatku.

Obowiązek zgłoszenia darowizny od rodziców nie występuje w przypadku umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Jak rozliczyć darowiznę pieniężną, którą przekazali nam rodzice?

Darowizna w postaci środków pieniężnych od rodziców nie podlega opodatkowaniu w przypadku, gdy udokumentowana jest dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy, przekazem pocztowym albo też wpłynęła na rachunek prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej nabywcy. Oprócz potwierdzenia przelewu konieczna jest też umowa zawarta w formie pisemnej.

Aby zgłosić darowiznę, należy uzupełnić formularz SD-Z2 i dołączyć do niego stosowne potwierdzenie, takie jak np. wydruki z rachunku bankowego. Dokumenty można złożyć elektronicznie w usłudze e-Deklaracje i podpisać kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo papierowo we właściwym urzędzie skarbowym.

Pamiętajmy, że tylko prawidłowe udokumentowanie darowizny od rodziców uprawnia nas do zwolnienia z podatku od darowizn i spadków.

Jakie mogą być konsekwencje niezgłoszenia darowizny?

W chwili otrzymania darowizny, obdarowany ma obowiązek zgłoszenia darowizny od rodziców w wyznaczonym terminie. Jeżeli tego nie uczyni, traci możliwość skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania darowizn i spadków. Wówczas taka darowizna jest opodatkowana na zasadach ogólnych i powoduje konieczność złożenia odpowiedniej deklaracji oraz zapłaty podatku wraz z ewentualnymi odsetkami.

W przypadku, gdy niezgłoszona darowizna od rodziców wyjdzie na jaw w momencie czynności sprawdzających, urząd skarbowy może nałożyć na nas dodatkową sankcję. Pamiętajmy też, że darowizny niezgłoszone nie ulegają przedawnieniu.

Podsumowanie

Rodzice należą do tzw. grupy podatkowej 0, co oznacza, że otrzymane od nich darowizny nie podlegają opodatkowaniu od spadków i darowizn. Niemniej, jeżeli przekroczymy kwotę wolną od podatku 10 434 zł, należy ten fakt zgłosić do odpowiedniego urzędu skarbowego, używając właściwego formularzu SD-Z2, w terminie do 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (otrzymania darowizny).

Darowizna od rodziców, która wynosi poniżej 10 434 zł, nie wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.

Umowa dożywocia jest umową cywilno-prawną, na mocy której właściciel nieruchomości decyduje się przenieść jej własność na nabywcę w zamian za dożywotnie utrzymanie i opiekę. Musi być podpisana w ściśle określonej formie pod rygorem nieważności. Obciążenie nieruchomości prawem dożywocia niesie ze sobą określone skutki prawne. W wyjątkowych sytuacjach możliwa jest zmiana uprawnień wynikających z umowy dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych świadczeń. Czym jest umowa dożywocia? Co powinno się znajdować w umowie o dożywocie? Czy można rozwiązać umowę dożywocia? O tym dowiesz się poniżej.

Czym jest umowa dożywocia?

Umowa dożywocia uregulowana jest w kodeksie cywilnym w art. 908–916. Zgodnie z zawartymi w nim przepisami jedna ze stron umowy (dożywotnik) decyduje się na przeniesienie prawa własności nieruchomości na nabywcę. Z kolei nabywca nieruchomości zobowiązany jest dożywotnio utrzymywać zbywcę. Pod rygorem nieważności umowa dożywocia musi być zawarta w formie aktu notarialnego.

Dokładne obowiązki nabywcy względem dożywotnika powinny być zawarte w umowie dożywocia. W przypadku braku takich zapisów uważa się, że nabywca nieruchomości przyjmie zbywcę pod swój dach oraz zapewni mu m.in. mieszkanie, wyżywienie, opał oraz ubrania. Dożywotnikiem może być wyłącznie osoba fizyczna, natomiast nabywcą nieruchomości może być dowolny podmiot. Prawo dożywocia można ustanowić dla kilku osób oraz na rzecz osoby bliskiej zbywcy (np. żony).

Co to znaczy „dożywotnie utrzymanie”?

Umową dożywocia można dowolnie określić, jakie konkretne obowiązki wobec dożywotnika będzie miał nabywca nieruchomości. W przypadku gdy strony umowy dożywocia nie uzgodniły między sobą, co dokładnie będzie wchodzić w zakres dożywotniego utrzymania, ustawodawca w art. 908 kodeksu cywilnego uściślił, iż dożywotnik powinien mieć zagwarantowaną należytą pomoc i opiekę w trakcie choroby.

Dodatkowo nabywca z własnych środków musi pokryć koszty pochówku dożywotnika odpowiadające lokalnym tradycjom. Strony umowy dożywocia powinny łączyć bliskie relacje osobiste. Są one gwarantem tego, że nabywca nieruchomości będzie w sposób rzetelny zajmował się zbywcą, a umowa o dożywocie nie ulegnie rozwiązaniu. Ponadto w umowie dożywocia mogą znajdować się zapisy, zgodnie z którymi zbywcy może przysługiwać służebność osobista lub użytkowanie.

Co powinno się znajdować w umowie o dożywocie?

Oprócz obowiązków nabywcy względem dożywotnika w umowie o dożywocie należy również podać dane stron w szczególności numer i serię dowodu osobistego, numer PESEL czy miejsce zamieszkania, a także określić przedmiot umowy dożywocia podać dokładnie dzień, miesiąc i rok jego wydania. Ponadto do umowy dożywocia należy dołączyć m.in.:

• dokumenty świadczące o prawie własności nieruchomości,
• wypis z rejestru gruntów i wyrys z mapy ewidencyjnej,
• zaświadczenie o niezaleganiu w podatku od nieruchomości.

Jakie są koszty podpisania umowy dożywocia?

W znakomitej części koszty sporządzenia umowy dożywocia uzależnione są od wartości nieruchomości stanowiącej jej przedmiot. Dodatkowo należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych, którego kwota wynosi 2% wartości rynkowej nieruchomości, taksę notarialną oraz opłatę sądową za dokonanie wpisu do księgi wieczystej nieruchomości zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Umowa dożywocia — zamiana na rentę

Gdy wzajemne stosunki zbywcy i nabywcy nieruchomości ulegną pogorszeniu lub gdy zobowiązany z tytułu umowy dożywocia zbył nieruchomość stanowiącą jej przedmiot, właściwy sąd może wydać decyzję o zamianie świadczeń określonych w umowie dożywocia na dożywotnią rentę. Wysokość renty uzależniona jest od wartości zobowiązań nałożonych na nabywcę nieruchomości. Wnioskować o zamianę prawa dożywocia na rentę może każda ze stron umowy lub w przypadku zbycia nieruchomości przez nabywcę tylko dożywotnik. W przypadku gdy sąd dokona zamiany prawa dożywocia na rentę, nieruchomość pozostaje własnością zobowiązanego z umowy o dożywocie.

Czy można rozwiązać umowę dożywocia?

Umowa dożywocia rozwiązuje się z mocy prawa z chwilą śmierci dożywotnika. Jednak ustawodawca przewidział wyjątkowe sytuacje, w których możliwe jest sądowe rozwiązanie umowy o dożywocie. Mogą o nie wnioskować obie strony umowy dożywocia.

Ponadto, jeżeli bezpośrednim skutkiem zawarcia umowy o dożywocie jest niewypłacalność zbywcy, nabywca nieruchomości może wnioskować o uznania umowy dożywocia za bezskuteczną w ciągu 5 lat od podpisania umowy dożywocia.

Umowa dożywocia a zachowek

Jeżeli chcemy przenieść własność nieruchomości gruntowej na konkretny podmiot oraz jednocześnie pozbawić zachowku ustawowych spadkobierców podpiszmy umowę dożywocia. Sporządzenie umowy dożywocia gwarantuje, że w razie śmierci dożywotnika osoby, którym przysługuje prawo do zachowku, nie mogą żądać od nabywcy nieruchomości zapłaty przewidzianej prawem części spadku. Jeżeli zdecydujemy się przenieść własność danej nieruchomość za pomocą umowy darowizny, przyszli spadkobiercy dożywotnika mogą żądać od nabywcy nieruchomości wypłacenia im zachowku.

Umowa dożywocia — co jeszcze musimy o niej wiedzieć

Jeżeli posiadamy mieszkanie, które obciążone jest prawem dożywocia i chcemy je sprzedać, musimy w ogłoszeniu o zbyciu nieruchomości zawrzeć informację o istnieniu takiego prawa. Kupujący powinni mieć wiedzę o sporządzonej umowie dożywocia. Ponadto dożywotnikowi przysługiwać będzie w takim przypadku możliwość zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę o wartości odpowiadającej temu prawu.

W momencie, gdy małżonkowie posiadający wspólność majątkową rozwodzą się, nieruchomość będąca przedmiotem umowy o dożywocie również zostanie podzielona, gdyż stanowi wspólną własność małżonków.

Umowa dożywocia przenosi na nabywcę jedynie nieruchomość. Wszystkie znajdujące się w niej ruchomości (meble, dzieła sztuki, sprzęt elektroniczny) z chwilą śmierci dożywotnika podlegają dziedziczeniu. Zobowiązany do dożywotniego utrzymania zbywcy nie może rozporządzać rzeczami zmarłego zbywcy.

Podsumowanie

Ponieważ przedmiotem umowy dożywocia jest nieruchomość, musi być ona obligatoryjnie sporządzona w formie aktu notarialnego. Jeżeli umowa o dożywocie nie zawiera konkretnych uprawnień, które będą przysługiwać dożywotnikowi, nabywca nieruchomości powinien przyjąć zbywcę jako współmieszkańca, a także zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Jeżeli relacje łączące strony ulegną znacznemu pogorszeniu, możliwe jest rozwiązanie umowy o dożywocie przez sąd lub zamiana na dożywotnią rentę.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.