Intercyza — co to jest i kiedy warto ją zawrzeć?

Małżeńska umowa majątkowa potocznie nazywana intercyzą sporządzana jest w celu zmiany relacji finansowych łączących małżonków. W zależności od potrzeb możliwe jest skonstruowanie umowy ograniczającej lub rozszerzającej wspólność ustawową, a także wprowadzającą zupełną rozdzielność majątkową lub jej zmodyfikowaną wersję — rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Dokonywanie zmian w stosunkach finansowych między mężem a żoną jest korzystne w kilku przypadkach. Sporządzenie intercyzy niesie z sobą również pewne konsekwencje, o których musisz wiedzieć, zanim podpiszesz umowę. Chcesz dowiedzieć się, czym jest intercyza i kiedy warto ją podpisać? Przeczytaj poniższy tekst.

Czym jest intercyza?

Intercyza jest to umowa małżeńska majątkowa, która umożliwia regulację stosunków majątkowych między stronami. Może być podpisana jednakowo przed zawarciem małżeństwa, jak i w trakcie trwania małżeństwa. Umowa może być sporządzona, jeśli między stronami obowiązuje zgoda w kwestii podziału majątku. Zawarcie intercyzy powoduje ustanowienie rozdzielności majątkowej albo rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Możliwe jest również ograniczenie lub rozszerzenie wspólności majątkowej, która z mocy prawa powstaje między małżonkami w chwili zawarcia małżeństwa. Niezależnie jednak od rodzaju intercyzy, musi być obligatoryjnie sporządzona w formie aktu notarialnego.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Majątek nabyty przez męża i żonę w trakcie trwania małżeństwa, jeżeli nie ustalono inaczej, objęty jest wspólnością ustawową, do którego należą m.in.:

1. Dochody uzyskiwane przez każdego z małżonków za wykonywaną pracę,
2. Środki uzyskane z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. Środki uzyskane z majątku wspólnego każdego z małżonków,
4. Pieniądze zgromadzone przez każdego z małżonków na koncie otwartego funduszu emerytalnego.

Z czego składa się majątek osobisty męża i żony?

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, a także:

1. Prawa majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia,
2. Prawa majątkowe wynikające z zapisu lub darowizny,
3. Prawa własności przemysłowej i prawa autorskie,
4. Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody,
5. Prawa majątkowe przysługujące tylko jednemu małżonkowi,
6. Przedmioty majątkowe uzyskane w zamian za składniki majątku osobistego,
7. Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.

Kiedy korzystne jest sporządzenie intercyzy?

Podpisanie umowy, która wprowadza rozdzielność majątkową, jest opłacalne, jeśli chcemy zminimalizować ryzyko wynikające z prowadzenia przez jednego z małżonków działalności gospodarczej. Przykładowo, jeśli mąż prowadzi firmę, konsekwencją złych decyzji biznesowych może być zadłużenie pozostałych członków rodziny oraz utrata całości majątku. Z chwilą podpisania intercyzy majątek małżonka nieposiadającego firmy jest chroniony, co znaczy, że wierzyciele nie mogą domagać się od niego spłaty zobowiązań.

Rozdzielność majątkowa jest również dobrym rozwiązaniem na wypadek rozwodu. Jeśli mąż z żoną dojdą do wniosku, że nie chcą dłużej pozostawać w związku małżeńskim, podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej znacznie skróci proces rozwodowy. Sąd podczas rozprawy nie będzie wtedy zobowiązany dzielić majątku wspólnego, dzięki czemu unikniemy niepotrzebnego stresu oraz przyspieszymy całe postępowanie sądowe. Intercyzę warto również podpisać, gdy jeden z małżonków przez swój tryb życia naraża majątek rodzinny na roztrwonienie.

Jakie są wady rozdzielności majątkowej?

Konsekwencją zniesienia wspólności ustawowej jest obniżenie zdolności kredytowej. Jeżeli któryś z małżonków będzie chciał zaciągnąć kredyt w banku, jego potencjalna maksymalna wysokość będzie niższa niż gdyby nie podpisywał intercyzy. W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonkowie tracą również możliwość wspólnego rozliczenia się i muszą składać oddzielne deklaracje podatkowe.

Intercyza małżeńska nie chroni przed długami powstałymi przed datą podpisania umowy majątkowej. Jeśli mąż lub żona mają zobowiązania, które powstały, zanim sporządzono stosowną umowę u notariusza, drugi małżonek odpowiada swoim majątkiem, tak jakby sporządzenie intercyzy nie miało miejsca. Ponadto wierzyciel może domagać się spłacenia zaciągniętego długu przez drugiego małżonka, jeśli ten w chwili powstania zobowiązania nie został poinformowany o podpisaniu intercyzy.

Jakie są rodzaje małżeńskiej umowy majątkowej?

Strony podpisując intercyzę, mogą zgodnie z własnymi preferencjami ukształtować panujące między sobą stosunki finansowe. Zgodną wolą małżonków można:

1. Ograniczyć wspólność ustawową,
2. Rozszerzyć wspólność ustawową,
3. Wprowadzić pełną rozdzielność majątkową,
4. Ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Ad 1 Ustawowa wspólność majątkowa może zostać ograniczona. Oznacza to, że wybrane składniki np. wynagrodzenie za pracę, które na skutek zawarcia małżeństwa powinny należeć do majątku wspólnego, będą od dnia podpisania intercyzy wchodzić w skład majątku osobistego. Jeżeli strony umowy zdecydują się podzielić między siebie wszystkie składniki majątku wspólnego mamy wtedy do czynienia z ustanowieniem całkowitej rozdzielności majątkowej.

Ad 2 Intercyzą można również rozszerzyć wspólność ustawową. Analogicznie jak w przypadku ograniczenia wspólności majątkowej małżonkowie mogą zdecydować, że z chwilą podpisania umowy składniki wchodzące w skład majątku osobistego każdego z małżonków traktowane będą jako część majątku wspólnego. Nie można jednak rozszerzyć wspólności majątkowej na wszystkie składniki majątku osobistego. Do praw majątkowych, które nie podlegają modyfikacji, zaliczamy m.in. prawa majątkowe niezbywalne czy prawa majątkowe wynikające z dziedziczenia.

Ad 3 Ustanowienie całkowitej rozdzielności majątkowej powoduje, że każdy małżonek ma do swojej dyspozycji jednakowo majątek uzyskany przed podpisaniem intercyzy, jak i po sporządzeniu umowy. Jeżeli intercyza wprowadzająca pełną rozdzielność majątkową została zawarta już w trakcie trwania małżeństwa majątek wspólny, który wypracowali małżonkowie, ulega podziałowi między nimi na równe części, chyba że strony ustalą inaczej.

Ad 4 Intercyza ustanawiająca rozdzielność z wyrównaniem dorobków jest podobna w swojej strukturze do całkowitej rozdzielności majątkowej. Strony podpisujące umowę nie posiadają majątku wspólnego oraz mogą samodzielnie rozporządzać swoim majątkiem osobistym. Jeśli umowa zostaje zawarta w trakcie trwania małżeństwa, małżonkowie dzielą się wspólnym majątkiem w częściach równych. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków wyróżnia się tym, że w chwili ustania rozdzielności majątkowej np. wskutek rozwodu małżonek, którego dorobek jest mniejszy, ma prawo żądać wyrównania dorobków. Dorobkiem nazywamy wzrost wartości majątku po wstąpieniu w związek małżeński. Jeśli małżonek umrze, do wyrównania dorobków dochodzi między spadkobiercami a żyjącym małżonkiem.

Intercyza a kwestia dziedziczenia

Umowa majątkowa małżeńska zawarta przez męża i żonę nie ma znaczenia, jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe. W skutek podpisania intercyzy nie zmienia się kolejność ani krąg osób uprawnionych do spadku. Podobnie jest w przypadku dziedziczenia testamentowego — jeżeli któraś z uprawnionych osób zostanie pominięta przez spadkodawcę, może starać się o przysługującą jej z mocy prawa część majątku (tzw. zachowek). Chyba że spadkobierca został wydziedziczony, wtedy nie przysługuje jej prawo do zachowku.

Podsumowanie

Intercyza dla swej ważności musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Mogą ją podpisać jednakowo małżonkowie, jak i osoby zamierzające wejść w związek małżeński. Intercyza pozwala ograniczyć ryzyko związane z prowadzeniem przez jednego z małżonków działalności gospodarczej oraz wpływa na długość postępowania rozwodowego. W szczególnych przypadkach przewidzianych w ustawie możliwe jest sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej. Należy pamiętać, że podpisanie intercyzy uniemożliwia małżonkom wspólne rozliczanie się z fiskusem oraz zmniejsz zdolność kredytową męża i żony.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.