Jak przeprowadzić sprawę spadkową u notariusza

Przeprowadzenie sprawy spadkowej u notariusza jest możliwe jedynie, gdy strony biorące w niej udział spełniają określone warunki. Jednym z nich jest posiadanie dowodu potwierdzającego ich prawa do spadku. Ponadto spadkobiercy, którzy żądają notarialnego stwierdzenia spadku, muszą dostarczyć szereg innych dokumentów, na podstawie których zostanie sporządzona umowa o dział spadku. Chcesz wiedzieć, jak przeprowadzić sprawę spadkową u notariusza oraz jakie dokumenty są do tego potrzebne? Uważnie przeczytaj poniższy tekst.

Czym jest dział spadku?

Z chwilą uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia bądź uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku stanowiących formalne potwierdzenia prawa do masy spadkowej, spadkobiercy mogą starać się o dokonanie faktycznego podziału majątku spadkowego. W Polskim systemie prawnym nie ma obowiązku podziału spadku. Jeżeli dział spadku nie zostanie przeprowadzony, wszyscy spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy wchodzących w skład masy spadkowej.

Dział spadku można przeprowadzić jednakowo u notariusza, jak i we właściwym sądzie. Należy pamiętać, że sprawę spadkową u notariusza, mogą jedynie przeprowadzić spadkobiercy, którzy osiągnęli konsensus w sprawie metody podziału spadku. Istnieje kilka dopuszczalnych metod podziału spadku. Warto wiedzieć, że dział spadku nie musi obejmować całej masy spadkowej. Strony umowy mogą podzielić między siebie tylko niektóre składniki majątku spadkowego.

Czym jest protokół dziedziczenia?

Akt poświadczenia dziedziczenia jest to dokument sporządzony przez notariusza, który potwierdza prawa konkretnej osoby do spadku. Jeszcze przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia konieczne jest spisanie protokołu dziedziczenia w obecności wszystkich zainteresowanych stron. Do takich osób zaliczają się zarówno spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi, a także każda z osób, na rzecz której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny.

Notariusz informuje uczestników o konieczności ujawnienia istotnych informacji dotyczących toczącej się sprawy spadkowej oraz o konsekwencjach prawnych podania nieprawdy. W przypadku, gdy od śmierci spadkodawcy nie minęło jeszcze 6 miesięcy, protokół powinien zawierać deklaracje spadkobierców dotyczące przyjęcia lub odrzucenia spadku, o ile nie zostały one złożone wcześniej. Do dokumentacji dołącza się m.in. oryginał  aktu zgonu oraz oryginały  dokumentów potwierdzających pokrewieństwo zmarłego z osobami uprawnionymi do spadku.

Aby sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, notariusz będzie potrzebował danych wszystkich spadkobierców takich jak wszystkie imiona, nazwisko, numer PESEL czy adres. Ponadto muszą oni dostarczyć właściwe dokumenty na przykład testament spadkodawcy, jeżeli został sporządzony, czy numer księgi wieczystej nieruchomości, jeżeli wchodzi ona w skład masy spadkowej.

Jak przebiega rejestracja aktu poświadczenia dziedziczenia?

Sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia musi zostać zarejestrowany w Rejestrze Spadkowym. Jest to czynność, której dokonuje się za pośrednictwem specjalnego systemu elektronicznego. Notariusz wprowadza do niego wszystkie potrzebne dane. Moment zarejestrowania aktu w programie jest potwierdzony stosowną notyfikacją, która informuje o dokonaniu czynności oraz udostępnia opcję uzyskania potwierdzenia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia. Etap rejestracji aktu kończy procedurę stwierdzenie nabycia spadku u notariusza.

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia stanowi niepodważalny dowód na to, że określona w nim osoba ma prawa do części spadku, dzięki czemu jest ona w stanie skutecznie dochodzić swoich praw związanych ze spadkiem. Na przykład spadkobierca może domagać się spłaty pożyczki udzielonej przez spadkodawcę jeszcze za jego życia. Warto pamiętać, że otrzymanie zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia wiąże się z koniecznością złożenia do urzędu skarbowego zeznania podatkowego.

Sprawa spadkowa u notariusza — kto może żądać sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia?

Sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia — będącego potwierdzeniem, że wskazana w nim osoba jest spadkobiercą  —  mogą domagać się jednakowo spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi. Z tego rozwiązania nie mogą skorzystać jedynie osoby, które uzyskały prawa do spadku na podstawie testamentu szczególnego na przykład testamentu ustnego. Tego rodzaju sprawami zajmuje się sąd, przeprowadzając odpowiednie postępowanie. Sądowe stwierdzenie nabycia spadku następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia.

Czy notariusz może odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia?

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego lub ustawowego w pewnych sytuacjach będzie niemożliwe. Notariusz odmówi spadkobiercom gdy:

• w kwestii spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia,
• w kwestii spadku zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
• nie stawią się wszystkie osoby uprawnione do spadku,
• istnieją testamenty, które nie zostały jeszcze ogłoszone.

Czym jest umowny dział spadku?

Umowny dział spadku polega na sporządzeniu stosownej umowy przez notariusza, na mocy której zostaje zniesiona współwłasność rzeczy wchodzących w skład masy spadkowej. Dla swej ważności, jeśli umowa obejmuje nieruchomości obligatoryjnie powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa może obejmować cały spadek lub jego część. Strony mogą określić, że działem zostanie objęty tylko jeden składnik należący do spadku na przykład nieruchomość. W tej sytuacji pozostałe rzeczy należące do masy spadkowej wciąż obejmuje współwłasność. Sporządzenie umowy notarialnej o podziale spadku jest zdecydowanie szybszym rozwiązaniem niż sądowe stwierdzenie spadku. Jeśli między spadkobiercami będzie trwał konflikt co do sposobu podziału majątku spadkowego, notarialna droga jest niemożliwa.

Jakie dokumenty musimy dostarczyć notariuszowi?

Spadkobiercy, którzy chcą dokonać podziału majątku spadkowego, muszą dostarczyć do kancelarii notarialnej dokumenty:

• potwierdzające ich tożsamość na przykład dowód tożsamości lub paszport,
• potwierdzające prawa do spadku (akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku),
• zaświadczenie z Urzędu Skarbowego o uregulowaniu podatku od spadków i darowizn, o zwolnieniu z podatku, lub przedawnieniu zobowiązania podatkowego
• w określonych przypadkach umowę kredytową oraz oświadczenie banku o udzieleniu kredytu.

Podsumowanie

Umowny dział spadku stanowi alternatywę dla postępowania sądowego, które jest znacznie dłuższe. Dział spadku w kancelarii notarialnej może być przeprowadzony, jeśli strony umowy przedstawią notariuszowi swoje dane osobowe oraz dokument potwierdzający legalne nabycie spadku. Spadkobiercy muszą również zgadzać się w sprawie metody podziału masy spadkowej. Warto wiedzieć, że nie zawsze można starać się o załatwienie sprawy spadkowej u notariusza, np. jeżeli w kancelarii notarialnej nie stawią się wszyscy spadkobiercy. Ponadto przeprowadzenie działu spadku wiąże się z koniecznością dostarczenia szeregu dokumentów, których ilość i typ zależą od przedmiotu umowy.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.