Kiedy otrzymujemy pieniądze, samochód czy nieruchomość, musimy zapłacić podatek od darowizny. Jego wysokość jest uzależniona od stopnia pokrewieństwa, który łączy strony umowy darowizny oraz jej wartości rynkowej. Przepisy dotyczące podatku od darowizn znajdują się w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Dopuszcza ona pełne zwolnienie podatnika z płacenia daniny po spełnieniu wymaganych prawem kryteriów. Kto może być zwolniony z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn? Jakie warunki należy spełnić, aby nie zapłacić podatku? Czy są kwoty wolne od podatku? Tego wszystkiego dowiesz się, czytając poniższy artykuł.

Prawidłowe sporządzenie umowy darowizny

Darowizna jest to umowa, której stronami są darczyńca i obdarowany. Poprzez jej zawarcie darczyńca zobowiązuje się nieodpłatnie przekazać na rzecz obdarowanego pewne dobra. Umowa darowizny może być zawarta w dowolnej formie np. ustnej lub pisemnej. Wyjątkiem jest sytuacja, w której przedmiotem darowizny jest nieruchomość (działka, mieszkanie lub garaż). Wtedy obligatoryjnie sporządzenie umowy darowizny nieruchomości musi być zawarte w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Przedmiotem umowy darowizny mogą być pieniądze przekazane bezpośrednio, w formie przelewu bankowego oraz różnego rodzaju rzeczy i prawa majątkowe. Określenie podstawy opodatkowania w przypadku darowizny innej niż pieniężna powinno odbyć się na podstawie obowiązujących w chwili przekazania rzeczy cen rynkowych oraz z uwzględnieniem jej stanu.

Do jakiej grupy podatkowej należysz?

Na osobie obdarowanej spoczywa obowiązek odprowadzenia podatku od darowizn do właściwego urzędu skarbowego. Wysokość podatku, który zapłacimy, zależy w głównej mierze od wartości przedmiotu darowizny oraz od grupy podatkowej, w której znajduje się obdarowany.
Ustawodawca podzielił osoby mogące otrzymać darowiznę na trzy grupy. Od stopnia pokrewieństwa, jakie łączy darczyńcę z obdarowanym, zależy przynależność do poszczególnych grup podatkowych.

Wyróżniamy następujące grupy:

1. Aktualny małżonek, rodzice i dziadkowie (tzw. wstępni), dzieci i wnuki (tzw. zstępni), rodzeństwo, zięć, synowa, macocha, ojczym, pasierb, teściowie.
2. Bratankowie, siostrzenice, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo rodziców, szwagrowie/rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, a także małżonkowie innych zstępnych.
3. Wszystkie osoby, które nie zostały wymienione w 1 i 2 grupie. Przykładowo, może to być sąsiad, przyjaciel, współpracownik albo konkubent.

Ponadto w ramach pierwszej grupy podatkowej wyróżnia się tzw. zerową grupę podatkową, do której należą wstępni, zstępni, rodzeństwo i obecny małżonek — najbliższa rodzina. Grupa ta jest zwolniona z obowiązku zapłaty podatku po spełnieniu określonych prawem warunków.

Darowizna — kwota wolna od podatku

Jeśli wartość otrzymanej darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku, która jest różna dla poszczególnych grup podatkowych, nie musimy płacić daniny. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej będziemy musieli rozliczyć się z fiskusem, odprowadzając podatek.

Kwota wolna od podatku dla poszczególnych grup podatkowych wynosi:

• grupa I – 10434 zł,
• grupa II – 7878 zł,
• grupa III – 5308 zł.

Obliczając kwotę wolną od podatku, sumuje się wartość wszystkich otrzymanych dóbr od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie ostatniej darowizny.Podatek płacimy od różnicy między wartością darowizny a kwotą wolną. Np. jeśli otrzymamy od wujka (II grupa podatkowa) kwotę 10 000 zł, to opodatkowana będzie kwota stanowiąca różnicę (10 000 – 7878 = 2122).

Od 1 lipca 2023 r. zmieniają się przepisy odnośnie do kwoty wolnej od podatku, co niewątpliwie jest korzystne dla obdarowanych. Zwiększa się bowiem limit wysokości darowizny, po którego przekroczeniu należy zgłosić darowiznę fiskusowi i ją rozliczyć.

Według mających wejść w życie przepisów nowe kwoty wolne od podatku dla poszczególnych grup podatkowych przedstawiają się następująco:

• grupa I – 36 120 zł,
• grupa II – 27 090 zł,
• grupa III – 18 060 zł.

Kto nie musi zgłaszać darowizny?

W chwili sporządzenia umowy darowizny na piśmie powstaje obowiązek podatkowy. Są jednak sytuacje, kiedy jesteśmy zwolnieni z obowiązku zgłoszenia darowizny.
Jeżeli umowa została podpisana w formie aktu notarialnego obowiązek podatkowy wynikający z faktu otrzymania przez nas darowizny, realizuje notariusz. Drugi przypadek dotyczy sytuacji, kiedy wartość rynkowa otrzymanej darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku.

Do którego urzędu skarbowego zgłosić darowiznę?

Kiedy wartość otrzymanych rzeczy lub praw majątkowych przekroczy dopuszczalny przepisami próg, obdarowany musi zgłosić ten fakt we właściwym urzędzie skarbowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli w drodze darowizny otrzymamy np. nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania, składamy odpowiedni druk w urzędzie właściwym dla miejsca położenia nieruchomości. Natomiast w pozostałych przypadkach w urzędzie odpowiednim dla naszego miejsca zamieszkania w chwili zaistnienia obowiązku podatkowego.

Zeznanie podatkowe o nabyciu darowizny możemy osobiście złożyć w Urzędzie Skarbowym bądź przesłać je tam za pomocą operatora pocztowego. Istnieje również możliwość internetowego przesłania formularza poprzez usługę e-Deklaracja, podpisując je kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo danymi autoryzacyjnymi.

Nabycie darowizny zgłasza się na druku urzędowym. Dodatkowo wymagane są dokumenty opisujące otrzymaną rzecz, a także dane darczyńcy oraz stopień pokrewieństwa łączący strony. Dodatkowo należy przedstawić dokumenty potwierdzające, że obdarowujący jest właścicielem majątku, który przekazuje.
Podatek od darowizny musimy zapłacić w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji organu skarbowego poprzez wpłatę na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego lub za pośrednictwem e-Urzędu Skarbowego.

Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Zgodnie z literą prawa istnieje możliwość całkowitego zwolnienia z obowiązku zapłacenia podatku od spadków i darowizn, o ile spełnimy określone warunki.
Pierwszym z nich to przynależność do tzw. grupy podatkowej zerowej. Należą do niej wstępni i zstępni, rodzeństwo oraz małżonek darczyńcy, ale również pasierbowie, macocha i ojczym. Dodatkowo osoba obdarowana musi w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny zgłosić jej nabycie, właściwemu miejscowo, naczelnikowi urzędu skarbowego.

Ponadto równie ważną kwestią jest to, aby darowizna pieniężna, którą otrzymamy, była zaksięgowana na naszym indywidualnym rachunku bankowym lub przesłana przy pomocy przekazu pocztowego.
Musimy mieć świadomość, że w przypadku gdy zapomnimy zgłosić otrzymaną darowiznę we wspomnianym terminie 6 miesięcy do właściwego urzędu skarbowego, nie mamy możliwości starać się o przywrócenie terminu. Np. jeśli zachorujemy i w trakcie trwania choroby zorientujemy się, że upłynął termin na zgłoszenie otrzymania darowizny, to wtedy jest to równoznaczne z utratą prawa do pełnego zwolnienia.

Podsumowanie

Jeżeli otrzymamy darowiznę od najbliższej rodziny, nie będziemy obciążeni podatkiem od spadków i darowizn, o ile spełnimy przewidziane prawem warunki. Nie musimy też zaprzątać sobie głowy fiskusem, jeśli otrzymany majątek nie przekracza ustawowych limitów. Poza tymi przypadkami każdorazowo jesteśmy zobligowani do zapłaty podatku od darowizny.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.

Artykuł 777 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) jest swego rodzaju zabezpieczeniem dla wierzycieli, których dłużnicy zwlekają z zapłatą określonej sumy, bądź nie chcą opuścić zajmowanego lokalu. Aby przyspieszyć postępowanie egzekucyjne, niezwykle ważna jest rola notariusza, który może przygotować dokumenty niezbędne do uzyskania tzw. tytułu egzekucyjnego. Kiedy więc wykorzystuje się artykuł 777, jakie są kroki do odzyskania wierzytelności i dlaczego akt notarialny może przyspieszyć dochodzenie swoich praw?

Artykuł 777 Kodeksu postępowania cywilnego – kiedy jest wykorzystywany?

Artykuł 777 k.p.c. znacznie ułatwia zabezpieczenie spłaty zobowiązań przez dłużnika, a co za tym idzie – w przypadku niedotrzymania zapisanych w umowie warunków, wierzyciel może wszcząć postępowanie, mające na celu odzyskanie zawieszonych płatności lub wydanie określonych w umowie rzeczy.
W wielu przypadkach zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w sytuacji braku spłaty zobowiązań przez dłużnika decydują się na skorzystanie z tzw. systemu dochodzenia wierzytelności, który w Polsce obejmuje dwa etapy – uzyskanie tytułu egzekucyjnego oraz uzyskanie tytułu wykonawczego.

Uzyskanie tytułu egzekucyjnego

W pierwszym etapie postępowania zadaniem wierzyciela jest uzyskanie dokumentu stwierdzającego, że zobowiązania dłużnika rzeczywiście istnieją. W dokumencie widnieją również takie elementy jak zasady płatności należności oraz ich wysokość. Tytułem egzekucyjnym może być m.in. nakaz zapłaty, wyrok sądu cywilnego oraz akt notarialny, w którym dłużnik dobrowolnie poddał się egzekucji (o czym przeczytasz w dalszej części wpisu).

Uzyskanie tytułu wykonawczego

Posiadając tytuł egzekucyjny, można przejść do drugiego etapu, w którym nadaje się klauzulę wykonalności. Jest ona niezbędna do wszczęcia postępowania komorniczego. Sam wyrok nie wystarczy, by stwierdzić, że tytuł egzekucyjny można wykonać (ściągać na jego podstawie wierzytelność).

Warto jednak podkreślić, że uzyskanie tytułu egzekucyjnego i wykonawczego może trwać nawet kilka lat! Nadanie wierzytelności tytułu egzekucyjnego wiąże się z przejściem często dwuinstancyjnego postępowania sądowego, zaś zaopatrzenie go w klauzulę wykonalności to kwestia kilku dni (jednak można ją nadać tylko po uzyskaniu prawomocnego wyroku). Artykuł 777 zawiera w sobie jednak zapisy informujące o tym, że tytułem egzekucyjnym nie musi być wyłącznie wyrok sądu, którego uzyskanie wiąże się z długim postępowaniem. To z kolei umożliwia przyspieszenie odzyskania należności.

Uzyskanie tytułu egzekucyjnego a akt notarialny

Według przepisów dłużnik może poddać się egzekucji w akcie notarialnym. Takie rozwiązanie sprawia, że wierzyciel nie musi wytaczać powództwa oraz ubiegać się w sądzie o nadanie tytułu egzekucyjnego danej należności. W artykule 777 k.p.c. możemy przeczytać, że tytułami egzekucyjnymi są m.in.:

• orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;orzeczenie referendarza sądowego
• prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
• pkt. 4 – akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
• pkt. 5 – akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej
• albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
• pkt. 6 – akt notarialny określony w pkt. 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką, lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.

Choć treść artykułu 777 może wydawać się nieco skomplikowana, można z łatwością wyciągnąć wniosek, że posiadając akt notarialny, nie ma potrzeby ubiegania się o nadanie dokumentowi tytułu egzekucyjnego drogą sądową. Taka okoliczność znacznie skraca postępowanie i umożliwia szybsze odzyskanie należności. Należy jednak pamiętać, że aby akt notarialny był tytułem egzekucyjnym, konieczne jest przygotowanie oświadczenia dłużnika w przedmiocie dobrowolnego poddania się egzekucji.

Oświadczenie o poddaniu się egzekucji – jak przygotować dokumenty?

Oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji można także złożyć w odrębnym akcie notarialnym. W zależności od trybu, w jakim złożono oświadczenie dłużnika, musi ono zawierać kilka ważnych informacji. Przygotowaniem dokumentów może zająć się notariusz, który zadba o to, aby zawierały one wszystkie najważniejsze elementy. Warto jednak zapoznać się z nimi wcześniej, co ułatwi spisanie oświadczeń.

Dla pkt. 4 dokument powinien zawierać takie elementy jak: określenie osób dłużnika i wierzyciela, określenie świadczenia, które powinno zostać spełnione przez dłużnika wraz z podaniem podstawy prawnej, z której wynika obowiązek, termin wykonania świadczenia lub zdarzenie uzależniające jego wykonanie oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Dla pkt. 5 oświadczenie powinno zawierać: określenie stron aktu, wskazanie świadczenia pieniężnego, jakie ma zostać spełnione, zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, określenie terminu, kiedy wierzyciel może ubiegać się o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności oraz oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji.

Dla pkt. 6 dokument musi zawierać takie informacje jak: określenie osób dłużnika i wierzyciela, oświadczenie osoby, której rzecz, wierzytelność lub prawo jest obciążone hipoteką, lub zastawem, która nie jest dłużnikiem osobistym, o poddaniu się egzekucji z obciążonej nieruchomości, wierzytelności lub prawa, w celu zaspokojenia wierzyciela, na rzecz którego ustanowiono zabezpieczenie, określenie wysokości wierzytelności, wskazanie okoliczności upoważniających wierzyciela do prowadzenia egzekucji oraz określenie terminu, kiedy wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu.

W jakich przypadkach warto skorzystać z notarialnego poddania się egzekucji?

Klauzulę można stosować w wielu sytuacjach, gdy dłużnik zobowiązany jest do zapłaty świadczenia pieniężnego. Ten sposób zabezpieczenia wybierany jest m.in. przez osoby udzielające pożyczki, czy najmujące mieszkania i lokale. Dzięki przygotowaniu aktu notarialnego z możliwością ubiegania się o nadanie klauzuli wykonalności, odzyskanie niespłaconych należności może odbyć się znacznie szybciej niż w przypadku tradycyjnego postępowania.

Umowa pożyczki

Artykuł 777 może mieć ogromne znaczenie w przypadku gdy dłużnik nie wywiązuje się z obowiązku spłacenia pożyczki. Posiadając akt notarialny z oświadczeniem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, w sytuacji, gdy dłużnik nie będzie chciał terminowo zwrócić pożyczonych pieniędzy, można wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Po jej otrzymaniu wierzyciel może udać się do komornika, którego zadaniem jest podjęcie czynności mających na celu odzyskanie należności.

Umowa najmu

Artykuł 777 przydaje się także w sytuacji, gdy najemca mieszkania lub innego lokalu nie wywiązuje się z zawartej umowy i np. nie uiszcza miesięcznej, określonej w umowie opłaty. Wówczas po nadaniu dokumentom klauzuli wykonalności przepis umożliwia szybką eksmisję lokatora i dochodzenie odzyskania niezapłaconych należności.

Podsumowanie

Artykuł 777 Kodeksu postępowania cywilnego to sposób na zabezpieczenie swoich należności w przypadku styczności z dłużnikiem zwlekającym z uiszczaniem opłat, czy ze zwrotem pożyczonej gotówki. Przygotowanie aktu notarialnego znacznie przyspiesza nadanie dokumentowi klauzuli wykonalności w sytuacji, gdy zajdzie potrzeba wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Należy jednak pamiętać, że aby sąd przychylił się do prośby wierzyciela, dokumenty powinny zostać sporządzone przez notariusza, który zadba o wypełnienie ich zgodnie z obowiązującym prawem.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.