Podatek od darowizny — kiedy zapłacisz

Kiedy otrzymujemy pieniądze, samochód czy nieruchomość, musimy zapłacić podatek od darowizny. Jego wysokość jest uzależniona od stopnia pokrewieństwa, który łączy strony umowy darowizny oraz jej wartości rynkowej. Przepisy dotyczące podatku od darowizn znajdują się w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Dopuszcza ona pełne zwolnienie podatnika z płacenia daniny po spełnieniu wymaganych prawem kryteriów. Kto może być zwolniony z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn? Jakie warunki należy spełnić, aby nie zapłacić podatku? Czy są kwoty wolne od podatku? Tego wszystkiego dowiesz się, czytając poniższy artykuł.

Prawidłowe sporządzenie umowy darowizny

Darowizna jest to umowa, której stronami są darczyńca i obdarowany. Poprzez jej zawarcie darczyńca zobowiązuje się nieodpłatnie przekazać na rzecz obdarowanego pewne dobra. Umowa darowizny może być zawarta w dowolnej formie np. ustnej lub pisemnej. Wyjątkiem jest sytuacja, w której przedmiotem darowizny jest nieruchomość (działka, mieszkanie lub garaż). Wtedy obligatoryjnie sporządzenie umowy darowizny nieruchomości musi być zawarte w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Przedmiotem umowy darowizny mogą być pieniądze przekazane bezpośrednio, w formie przelewu bankowego oraz różnego rodzaju rzeczy i prawa majątkowe. Określenie podstawy opodatkowania w przypadku darowizny innej niż pieniężna powinno odbyć się na podstawie obowiązujących w chwili przekazania rzeczy cen rynkowych oraz z uwzględnieniem jej stanu.

Do jakiej grupy podatkowej należysz?

Na osobie obdarowanej spoczywa obowiązek odprowadzenia podatku od darowizn do właściwego urzędu skarbowego. Wysokość podatku, który zapłacimy, zależy w głównej mierze od wartości przedmiotu darowizny oraz od grupy podatkowej, w której znajduje się obdarowany.
Ustawodawca podzielił osoby mogące otrzymać darowiznę na trzy grupy. Od stopnia pokrewieństwa, jakie łączy darczyńcę z obdarowanym, zależy przynależność do poszczególnych grup podatkowych.

Wyróżniamy następujące grupy:

1. Aktualny małżonek, rodzice i dziadkowie (tzw. wstępni), dzieci i wnuki (tzw. zstępni), rodzeństwo, zięć, synowa, macocha, ojczym, pasierb, teściowie.
2. Bratankowie, siostrzenice, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo rodziców, szwagrowie/rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, a także małżonkowie innych zstępnych.
3. Wszystkie osoby, które nie zostały wymienione w 1 i 2 grupie. Przykładowo, może to być sąsiad, przyjaciel, współpracownik albo konkubent.

Ponadto w ramach pierwszej grupy podatkowej wyróżnia się tzw. zerową grupę podatkową, do której należą wstępni, zstępni, rodzeństwo i obecny małżonek — najbliższa rodzina. Grupa ta jest zwolniona z obowiązku zapłaty podatku po spełnieniu określonych prawem warunków.

Darowizna — kwota wolna od podatku

Jeśli wartość otrzymanej darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku, która jest różna dla poszczególnych grup podatkowych, nie musimy płacić daniny. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej będziemy musieli rozliczyć się z fiskusem, odprowadzając podatek.

Kwota wolna od podatku dla poszczególnych grup podatkowych wynosi:

• grupa I – 10434 zł,
• grupa II – 7878 zł,
• grupa III – 5308 zł.

Obliczając kwotę wolną od podatku, sumuje się wartość wszystkich otrzymanych dóbr od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie ostatniej darowizny.Podatek płacimy od różnicy między wartością darowizny a kwotą wolną. Np. jeśli otrzymamy od wujka (II grupa podatkowa) kwotę 10 000 zł, to opodatkowana będzie kwota stanowiąca różnicę (10 000 – 7878 = 2122).

Od 1 lipca 2023 r. zmieniają się przepisy odnośnie do kwoty wolnej od podatku, co niewątpliwie jest korzystne dla obdarowanych. Zwiększa się bowiem limit wysokości darowizny, po którego przekroczeniu należy zgłosić darowiznę fiskusowi i ją rozliczyć.

Według mających wejść w życie przepisów nowe kwoty wolne od podatku dla poszczególnych grup podatkowych przedstawiają się następująco:

• grupa I – 36 120 zł,
• grupa II – 27 090 zł,
• grupa III – 18 060 zł.

Kto nie musi zgłaszać darowizny?

W chwili sporządzenia umowy darowizny na piśmie powstaje obowiązek podatkowy. Są jednak sytuacje, kiedy jesteśmy zwolnieni z obowiązku zgłoszenia darowizny.
Jeżeli umowa została podpisana w formie aktu notarialnego obowiązek podatkowy wynikający z faktu otrzymania przez nas darowizny, realizuje notariusz. Drugi przypadek dotyczy sytuacji, kiedy wartość rynkowa otrzymanej darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku.

Do którego urzędu skarbowego zgłosić darowiznę?

Kiedy wartość otrzymanych rzeczy lub praw majątkowych przekroczy dopuszczalny przepisami próg, obdarowany musi zgłosić ten fakt we właściwym urzędzie skarbowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli w drodze darowizny otrzymamy np. nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania, składamy odpowiedni druk w urzędzie właściwym dla miejsca położenia nieruchomości. Natomiast w pozostałych przypadkach w urzędzie odpowiednim dla naszego miejsca zamieszkania w chwili zaistnienia obowiązku podatkowego.

Zeznanie podatkowe o nabyciu darowizny możemy osobiście złożyć w Urzędzie Skarbowym bądź przesłać je tam za pomocą operatora pocztowego. Istnieje również możliwość internetowego przesłania formularza poprzez usługę e-Deklaracja, podpisując je kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo danymi autoryzacyjnymi.

Nabycie darowizny zgłasza się na druku urzędowym. Dodatkowo wymagane są dokumenty opisujące otrzymaną rzecz, a także dane darczyńcy oraz stopień pokrewieństwa łączący strony. Dodatkowo należy przedstawić dokumenty potwierdzające, że obdarowujący jest właścicielem majątku, który przekazuje.
Podatek od darowizny musimy zapłacić w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji organu skarbowego poprzez wpłatę na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego lub za pośrednictwem e-Urzędu Skarbowego.

Zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Zgodnie z literą prawa istnieje możliwość całkowitego zwolnienia z obowiązku zapłacenia podatku od spadków i darowizn, o ile spełnimy określone warunki.
Pierwszym z nich to przynależność do tzw. grupy podatkowej zerowej. Należą do niej wstępni i zstępni, rodzeństwo oraz małżonek darczyńcy, ale również pasierbowie, macocha i ojczym. Dodatkowo osoba obdarowana musi w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny zgłosić jej nabycie, właściwemu miejscowo, naczelnikowi urzędu skarbowego.

Ponadto równie ważną kwestią jest to, aby darowizna pieniężna, którą otrzymamy, była zaksięgowana na naszym indywidualnym rachunku bankowym lub przesłana przy pomocy przekazu pocztowego.
Musimy mieć świadomość, że w przypadku gdy zapomnimy zgłosić otrzymaną darowiznę we wspomnianym terminie 6 miesięcy do właściwego urzędu skarbowego, nie mamy możliwości starać się o przywrócenie terminu. Np. jeśli zachorujemy i w trakcie trwania choroby zorientujemy się, że upłynął termin na zgłoszenie otrzymania darowizny, to wtedy jest to równoznaczne z utratą prawa do pełnego zwolnienia.

Podsumowanie

Jeżeli otrzymamy darowiznę od najbliższej rodziny, nie będziemy obciążeni podatkiem od spadków i darowizn, o ile spełnimy przewidziane prawem warunki. Nie musimy też zaprzątać sobie głowy fiskusem, jeśli otrzymany majątek nie przekracza ustawowych limitów. Poza tymi przypadkami każdorazowo jesteśmy zobligowani do zapłaty podatku od darowizny.

Piotr Chełstowski
Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów pracował jako asystent notarialny w kilku warszawskich kancelariach notarialnych, a następnie odbył etatową aplikację notarialną przy Izbie Notarialnej w Warszawie. Obecnie prowadzi własną kancelarię notarialną w Warszawie.